کتاب مرجع رواندرمانی پویشی فشرده و کوتاهمدت با مقدمه دکتر نیما قربانی به چاپ رسید.
نویسنده: نت کن
مترجم: علیرضا طهماسب ـ عظیمه ستاری
نشر: بینش نو
مقدمه دکتر نیما قربانی
غلبه عینیگرایی، کمیگرایی، و تکرارپذیری در حیطههای مختلف معرفت بشری، هر جنبشی در نظریهپردازی درباره رفتار انسانی را تحت تأثیر قرار داده است. هر متفکری که در حیطه روانشناسی علمی وارد میشود، باید مفاهیم خود را در قالبی بریزد که عملیاتی و قابل سنجش باشد. تمامی ساختارهای مدیریتی و بوروکراتیک در کشورهای غربی، علمی را میپذیرند و به کار میبرند که چنین مشخصهای داشته باشد. شرکتهای بیمه و ادارات دولتی متولی سلامت روان برای مثال در آمریکا تنها از خدمات روانشناختیای حمایت میکنند که کمی و عینی باشند. بر همین سیاق بود که در وادی درمان بیماریهای روانی، بزرگان نظریههای روانکاوی به حاشیه رانده شدند و بزرگان رفتارگرایی، شناختگرایی، و نوروساینس عرصه را فتح کردند و در نگاهی واقعبینانه همچنان فاتحاند.
متفکرینی که نظریههای روانکاوی را، به درستی، مملو از جزمیت، فرقهگرایی، و روابط مرید و مرادی تشخیص دادند و در عین حال آنها را نظریههای باارزشی یافتند، در جهت نجات این منظومه از معرفت انسانی به تکاپو برآمدند. از جمله این متفکرین، حبیب دوانلو، اتوکرنبرگ درو وستن، و مارک سولمز بودند که به بقای این نظریهها در بازی زبانی علم یاری رساندند و در جهت بالندگی علمی آنها قدم برداشتند.
رواندرمانی پویشی فشرده و کوتاه مدت (ISTDP) یکی از ثمرات چنین تلاشهایی است که به همت حبیب دوانلو مفهومسازی شد. دوانلو عینیگرایی رفتارگرایی، پویشهای درونروانی روانکاوی، و مفاهیم دلبستگی را چنان به هم گره زد و منسجم کرد که در هنگام خواندن و یا مشاهده جلسات ISTDP، در عین حالی که خود را کاملاً در فضای روانکاوانه حس میکنی، عینیت حاکم بر جلسات رفتار درمانی را نیز به طور شهودی حاضر میبینی. تجربه شخصی من در مواجهه با اساتید بهنام درمانهای شناختی و رفتاری، که منتقدان سرسخت روشهای عاری از عینیت و ساختار روانکاوی سنتی هستند، نشان داد آنچه را که در جلسات ISTDP میگذرد عینی و قابل درک مییابند و گاهی تعجب میکنند که چرا آن را رواندرمانی پویا نامیدهاند.
آنچه ISTDP را از روشهای شناختی و رفتاری متمایز میکند، از سه منظر قابل وارسی است: نخست، این عینیگرایی در چارچوب نظری مفروضات روانکاوی و دلبستگی قابل درک است. دوم، این عینیگرایی مبتنی بر مشاهدهگری در قالب مفهومیِ ساده و کارآمد مثلث تعارض و مثلث شخص است. سوم، این مشاهدهگری در قالب توجه به تجلی لحظه به لحظه احساس، اضطراب، و دفاع در ارتباط درمانی صورت میگیرد. وارسی تجارب گذشته و کنونی مراجع تنها در قالب تجربه زنده و دوباره آنها در رابطه درمانی است که معنا مییابد. در غیر اینصورت، تحلیلِ صرفاً عقلانی این تجارب همان چیزی است که در ISTDP اغلب از آن اجتناب میگردد، اما در روشهای سنتی روانکاوی و درمانهای شناختی و رفتاری از مبانی کار در قالب تأویل و تحلیل کارکردی است.
نسل پس از دوانلو تا بدینجا توانسته سوء برداشتها درباره ISTDP را تصحیح کند، انتقادهای وارد بر آن را اصلاح نماید، شیوه آموزشی آن را مدون کند، و در جهت اعتباربخشی پژوهشی آن گام بردارد. این حرکت در آغاز راه است و همچنان ادامه دارد. محافل دانشگاهی، بروکراتیک، مدیریتی، و بیمه در دنیای سرمایهداری غرب هنوز آنچنان که باید توجهشان به ISTDP جلب نشده، اما قدمهای مهمی در جهت ترغیب آنها به این روش درمانی برداشته شده است. همچنان به کتابهای آموزشی و پژوهشهای بیشتر در حیطه ISTDP نیاز است و نسل دوم و سوم ISTDP در این تکاپوست.
کتاب حاضر تلاشی در جهت تعریف عینی و سنجشپذیر مفاهیم ISTDP است. مرجعی که یادگیرنده را یاری میکند تا به آسانی به معنای مفاهیم ISTDP پی ببرد. توضیحات نات کوهن درباره مفاهیم ISTDP رسا و جامع است و نشان از آشنایی او با جریانهای مختلف در ISTDP دارد. وی در حال حاضر ریاست انجمن بینالمللی درمانهای پویشی- تجربی را نیز بر عهده دارد و از چهرههای فعال در ISTDP است.
از هنگامیکه نخستین کتاب ISTDP در ایران در سال ۱۳۸۲ چاپ شد[5]، تا به امروز که دیگر ISTDP نامی کاملا آشنا در میان روانشناسان و روانپزشکان است، شوق فزایندهای به یادگیری این روش درمانی در جامعه ما جریان یافته است. این اشتیاق که فی نفسه مثبت است، نیاز به نظم و جهتدهی دارد تا به سیل ویرانگر بدل نشود. به مصداق آنچه فروید در مقاله سال ۱۹۱۰ “روانکاوی وحشی” نامید، بهکارگیری ناپخته و نادرست ISTDP ممکن است به چالش نابهنگام، بازگشایی ناهشیار کاذب، و در نتیجه به تشدید علائم مشکلات روانشناختی از جمله افسردگی، مشکلات روانتنی، و حملات پانیک منتهی شود. به عبارتی دیگر، ISTDP بسیار بیشتر در معرض تبعات منفی روانکاوی وحشی است. اما این اشتیاق را در جامعه ایران نه باید تقبیح و سرکوب کرد و نه باید به حال خود رها نمود و به جریانهای بازاری واگذار کرد. بلکه تنها راه، تلاش، ولو اندک، در جهت نظم و آموزش درست و مدون ISTDP است. این کتاب نیز قدمی در این راه است که به همت دوستان و همکارانم به شکلی روان و شیوا ترجمه و به زیور طبع آراسته شده است. همتشان در یادگیری و کاوش این روش همراه خوبی خواهد بود.
