جلسه دفاع از رساله دکتری خانم فاطمه نوربالا با راهنمایی دکتر نیما قربانی برگزار شد

عنوان رساله: عملکرد سیستم اعصاب خودمختار در بیماران روان‌تنی گوارش، افسرده، و افراد سالم با توجه به الگوهای پردازش هیجان و مکانیسم‌های دفاعی

استاد راهنما: دکتر نیما قربانی

اساتید مشاور: دکتر مسعود لواسانی و دکتر ناصر ابراهیمی دریانی

از دیرباز تاکنون، هیجانات و مفاهیم همراه با آن از موضوعات موثر در روان‌شناسی بوده است. مکانیسم‌های دفاعی که صورت‌بندی تعامل با هیجانات در هر فرد هستند، بر آثار ناشی از تجارب هیجانی بر بدن و علایم جسمانی‌سازی اثرگذار هستند. هم‌چنین با فراگیر شدن تحقیقات آزمایشگاهی، شواهد جدیدی از فعالیت‌های جسمانی متفاوت در هنگام تجربه هیجانات شناخته شد که از آن جمله، عملکرد سیستم اعصاب خودمختار می‌باشد. بررسی روابط پیچیده‌ی بین الگوهای پردازش هیجان، مکانیسم‌های دفاعی و نوع عملکرد فیزیولوژیک افراد هنگام مواجهه با هیجانات منفی هدف اصلی این پژوهش بود. براین اساس، پژوهش حاضر در قالب دو مطالعه انجام گرفت. در مطالعه‌ی نخست، 253 دانشجو به پرسشنامه‌های سبک‌های دفاعی، چک ‌لیست علائم جسمانی‌سازی و خودشناسی پاسخ دادند و رابطه‌ی بین این متغیرها مورد ارزیابی قرار گرفت و نتایج نشان داد مکانیسم‌‌های دفاعی رشدنایافته و رون‌‌آزرده، رابطه‌ی پیش‌بین و مثبت با جسمانی‌سازی دارند و خودشناسی نیز ارتباط بین این دو مولفه را تعدیل می‌کند. مطالعه‌ی دوم، جهت بررسی تفاوت این مولفه‌ها در بیماران روان‌تنی و افسرده و هم‌چنین بررسی آثار مکانیسم‌های دفاعی و خودشناسی (در قالب الگوهای پردازش هیجان) بر تغییرات الکتروفیزیولوژیک بدن هنگام مواجهه با هیجانات منفی، در دو فاز شکل گرفت. در فاز اول افراد به پرسشنامه‌های مکانیسم‌های دفاعی، الگوهای پردازش هیجان و خودشناسی پاسخ دادند. در فاز دوم تغییرات الگوی سیستم اعصاب خودمختار هنگام تجربه هیجانات منفی (مشاهده فیلم) با توجه به نوع پردازش هیجانی افراد (فرونشانی یا پذیرش هیجانی) مورد بررسی قرار گرفت. در این راستا 102 بیمار روان‌تنی گوارش، افسرده و فرد سالم در قالب سه گروه در یک مداخله‌ی آزمایشی با سه سطح القای هیجان منفی (خنثی، همراه با فرونشانی و همراه با پذیرش) شرکت کردند و مولفه‌هایHRV  (جهت سنجش سیستم اعصاب خودمختار) و تنفس آن‌ها اندازه‌گیری شد. هم‌چنین مولفه‌های خودگزارشی هیجانات منفی، آشوب‌شناختی، واکنش و درد جسمانی و مکانیسم‌های دفاعی فعال افراد نیز پس از هر مداخله سنجیده شد. نتایج نشان داد در فاز اول، مکانیسم‌های دفاعی رشدنایافته، روان‌آزرده و الگوهای پردازش هیجان ناسالم در بیماران افسرده و روان‌تنی بالاتر از گروه سالم است و مولفه‌ی خودشناسی نیز کمترین مقدار را در گروه افسرده دارد. نتایج فاز دوم که مطالعه‌ی آزمایشی بود نشان داد، بیماران روان‌تنی و افسرده در حالت آرامش دچار بدتنظیمی سیستم اعصاب خودمختار می‌باشند و هنگام مواجهه با هیجان منفی نیز این حالت تشدید می‌‌شود. هم‌چنین استفاده از فنون فرونشانی، منجر به تخریب بیشتر سیستم خودمختار در دو گروه بیمار گردید. در فاز پذیرش هیجانی نیز، هر سه گروه به لحاظ فیزیولوژیک وضعیت بهتری را گزارش کردند. در خصوص مولفه‌های خودگزارشی، گروه روان‌تنی بطور کلی هیجانات منفی و پریشانی خود را کمتر از دو گروه دیگر برآورد کرد و درمقابل، بیماران افسرده بیشتر از دو گروه ‌دیگر گزارش کردند. هم‌چنین مکانیسم‌های دفاعی فعال در افراد تمام گرو‌ه‌ها، در فاز فرونشانی به سمت ناسالم و در فاز پذیرش هیجانی به سالم تغییر ماهیت دادند.