مراقبه بر مبنای بهوشیاری و اثرات درمانی آن

مراقبه بهوشیاری[۱]

مراقبه، فکر کردن درباره هیچ چیز نیست؛ بلکه معطوف کردن توجه به شیوه‌ای نظامدار به هرچیزیست که فرد تصمیم می‌گیرد بر آن متمرکز شود که می‌تواند شامل آگاهی از افکار باشد. با گوش کردن به افکار، الگوی عادتی آنها کشف می‌شود. در مراقبه بهوشیاری معمولا بر یکی از موارد زیر یا ترکیبی از آنها تمرکز می‌شود:

• حس کردن تنفس خود
• هریک از حواس پنجگانه
• بدن
• افکار یا هیجانات
• هرچیزی که بر آگاهی تسلط می‌یابد (الیدینا، ۲۰۱۰).

بهوشیاری قابل پروراندن است. همان‌طور که می‌توانیم تناسب جسمانی را از طریق تمرینات جسمی منظم بهبود بخشیم، می‌توانیم بهوشیاری را نیز از طریق تمرینات ذهنی آگاهانه ایجاد کنیم. همه تمرینات بهوشیاری مشتمل بر نوعی مراقبه است (دیدونا، ۲۰۰۹).

انواع مراقبه بهوشیاری

راه‌های متعددی برای پرورش آگاهی از تجربه جاری همراه با پذیرش وجود دارد که همه آنها شامل تمرینات تکراری است (دیدونا، ۲۰۰۹). این تمرینات در دو گروه کلی قابل طبقه‌بندی هستند:

• رسمی[۲]: اختصاص قصدمند زمان برای انجام تمرین مراقبه با هدف آموزش ذهن.
• غیر رسمی[۳]: تذکر به خود در طول روز جهت توجه کردن به آنچه در حال اتفاق افتادن است. در این نوع، مراقبه در خلال کارهای روزانه و بدون نیاز به تغییر اساسی در روال زندگی صورت می­گیرد (الیدینا، ۲۰۱۰).

کاربرد درمانی بهوشیاری

به کار بردن بهوشیاری در روش‌های درمانی به صورت یک طیف از کاربرد صریح تا ضمنی است.

کاربرد ضمنی: درمانگری که خود تمرینات بهوشیاری را انجام می‌دهد. در نتیجه ظرفیتش برای هماهنگی هیجانی با بیمار و همدلی با تجارب وی افزایش می‌یابد.

کاربرد صریح: روان درمانگری مبتنی بر بهوشیاری (آموزش تکنیک‌های بهوشیاری به بیماران به صورت عمومی یا اختصاصی بر اساس تشخیص ویژه، سبک شخصیتی یا وقایع زندگی)

تمرینات بهوشیاری برای ارتقای بهزیستی افراد مبتلا به طیف وسیعی از بیماری‌های جسمانی و مشکلات سلامت روان مورد استفاده قرار می‌گیرد: دردهای مزمن، بیش فعالی/ کمبود توجه، افسردگی بالینی، اضطراب فراگیر، اختلال استرس پس از سانحه، سایکوز، اسکیزوفرنی، اختلال شخصیت مرزی، اعتیاد، و اختلالات خوردن.

بیماران مختلف ممکنست نیازمند تأکید بیشتر بر یک مؤلفه خاص بهوشیاری باشند. افراد خود انتقادگر از پذیرش، افراد وسواسی از تمرکز بر احساسات لحظه حال و افراد مبتلا به اختلال کنترل تکانه از آگاهی(مشاهده پیشایندهای رفتار مشکل‌ساز) بیشتر سود می‌برند. سبک‎های مختلفی از آگاهی وجود دارد که می‌تواند به بیماران خاصی کمک کند: آگاهی فراشناختی(افکار، واقعیت نیستند) برای بیماران مبتلا به افسردگی مزمن جهت رها شدن از نشخوارهای ذهنی افکار منفی مفید است(دیدونا، ۲۰۰۹).

از بهوشیاری در رویکردهای درمانی متعددی استفاده شده است: کاهش استرس مبتنی بر بهوشیاری[۴] (کبت-زین، ۱۹۹۰)، رفتاردرمانی دیالکتیک[۵] (لینهان، ۱۹۹۳)، درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد[۶](هیز، ۱۹۹۹)، شناخت‌درمانی مبتنی بر بهوشیاری[۷](سگال، ۲۰۰۲)، بهبود رابطه مبتنی بر بهوشیاری[۸] (کارسون، ۲۰۰۴)، شناخت درمانی مبتنی بر عمل بهوشیار[۹] (کورباسن، ۲۰۱۰) و آگاهی مبتنی بر بهوشیاری[۱۰] (هملشتاین، ۲۰۱۲).

کاهش استرس مبتنی بر بهوشیاری برای درمان دردهای مزمن و اضطراب، شناخت درمانی مبتنی بر بهوشیاری برای جلوگیری از عود افسردگی، و درمان مبتنی بر پذیرش و تعهد برای طیف گسترده­ای از بیماران کاربرد دارد. رفتار درمانی دیالکتیک نیز بهوشیاری را به عنوان مهارتی اصلی در درمان اختلال شخصیت مرزی به کار می­برد (کوسفسکی، سیگال و باتیستا، ۲۰۰۹).

فاطمه ربیعی

http://dialogicalresearch.org

References:

Alidina, S. (2010). Mindfulness. Wiley.

Carson, J. W., Carson, K. M., Gil, K. M., & Baucom, D. H. (2004). Mindfulness-based relationship enhancement. Behavior Therapy, 35(3), 471-494.

Courbasson, C. M., Nishikawa, Y., & Shapira, L. B. (2010). Mindfulness-action based cognitive behavioral therapy for concurrent binge eating disorder and substance use disorders. Eating disorders, 19(1), 17-33.

Didonna, F. (2009). Clinical Handbook of Mindfulness. Springer.

Hayes, S. C., Strosahl, K. D., & Wilson, K. G. (1999). Acceptance and commitment therapy: An experiential approach to behavior change. Guilford Press.

Kabat-Zinn, J. (1990). Full Catastrophe Living. Delta Trade Paperback. United States.

Kocovski, N.L., Segal, Z.V. and Battista, S.R. (2009). Mindfulness and Psychopathology. Springer.

Linehan, M. M. (1993). Dialectical behavior therapy for treatment of borderline personality disorder: implications for the treatment of substance abuse. NIDA research monograph, 137, 201-201.

Segal Z. V., Williams J. M. G., & Teasdale J. D. (2002). Mindfulness-based cognitive therapy for depression: A new approach to preventing relapse. Guilford.

[۱] Mindfulness Meditation

[۲] Formal

[۳] Informal

[۴] Mindfulness Based Stress Reduction (MBSR)

[۵] Dialectic Behavioral Therapy (DBT)

[۶] Acceptance and Commitment Therapy (ACT)

[۷] Mindfulness Based Cognitive Therapy (MBCT)

[۸] Mindfulness Based Relationship Enhancement Therapy (MBRET)

[۹] Mindfulness Action Based Cognitive Therapy (MABCT)

[۱۰] Mindfulness Based Awareness (MBA)